Οι ειδικοί είναι ξεκάθαροι : η χρήση μάσκας, το συνεπές πλύσιμο των χεριών και η κοινωνική απόσταση είναι το τρίπτυχο που μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά μέσα στη σχολική κοινότητα να είναι ασφαλή από τη λήψη ή τη διάδοση του COVID-19. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο όλα τα σχολεία θα απαιτήσουν μάσκες και κοινωνικές αποστάσεις.
Ωστόσο, όπως γνωρίζουν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί, τα παιδιά δεν είναι πάντα φυσικοί οπαδοί του κανόνα. «Δε γεννηθήκαμε γνωρίζοντας πώς να ακολουθούμε κανόνες ή προσδοκίες», λέει η Samanta Boddapati, ειδικός ψυχιατρικής και συμπεριφορικής υγείας στο Nationwide Children’s Hospital στο Οχάιο. «Πρέπει λοιπόν να σκεφτούμε να προτρέψουμε και να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά, ώστε να καταλάβουν πραγματικά μερικές από αυτές τις νέες προσδοκίες», δήλωσε σε συνέντευξή της.
Ο τρόπος με τον οποίο θα χρειαστεί οι γονείς να προσεγγίσουν τα παιδιά ώστε να τα εκπαιδεύσουν να χρησιμοποιούν τη μάσκα στη καθημερινότητά τους, διαφέρει ανάλογα με την κάθε ηλικία. Τα παιδιά, όμως, ως μιμητικά όντα και διδάξιμοι ακροατές, μέσα από σωστή καθοδήγηση, θα συνηθίσουν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα τη νέα πραγματικότητα.
Ας μην ξεχνάμε, ωστόσο, πως για ορισμένα παιδιά, κυρίως μικρής ηλικίας, ακόμα και οι πιο απλές μάσκες μπορεί να φαντάζουν τρομακτικές, είτε να πυροδοτούν το άγχος και τον φόβο, ως υπενθύμιση της απειλής της μόλυνσης από τον ιό. Υπάρχουν παιδιά που βρίσκουν τις μάσκες τρομακτικές ακόμα και τις Απόκριες, παιδιά που μισούν τους κλόουν και αντιδρούν άσχημα. Η Roberto Olivardia, λέκτορας ψυχολογίας στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, δήλωσε ότι δεν είναι λίγα τα μικρά παιδιά που να πάσχουν από «μασκοφοβία», φόβο που παραμένει για περισσότερο από έξι μήνες, που συνήθως συσχετίζεται με κοστούμια, μάσκες και υπέρ- ήρωες.
Ας βοηθήσουμε λοιπόν τα παιδιά, είτε να ξεπεράσουν αυτή τη φοβία τους, είτε απλώς να προσαρμοστούν όσο πιο γρήγορα και ανέφελα στη νέα πραγματικότητα.
Μερικές συμβουλές βασισμένες σε θεωρίες των ειδικών, που μπορούν να φανούν χρήσιμες στους γονείς:
Βγάλτε τον ήρωα που κρύβει μέσα του το παιδί σας.
Υπάρχουν παιδιά τα οποία δεσμεύονται αμέσως απέναντι στους κανόνες και συμμορφώνονται εύκολα. Ορισμένα όμως παιδιά είναι πιο προκλητικά και δεν τους αρέσει να τους λένε τι να κάνουν, είτε φορώντας μάσκα, είτε διατηρώντας κοινωνική απόσταση ή ακόμα και σε καθημερινές συνήθειες όπως το βούρτσισμα των δοντιών τους. Αυτό δεν υποδηλώνει κάποιο ιδιαίτερο μίσος για τη μάσκα ή τα δόντια που δε θέλουν να βουρτσίσουν. Υποδηλώνει όμως έντονα την άρνησή τους στο να ελέγχονται και να διατάσσονται από τους γύρω του.
Για τον λόγο αυτό, γονείς πρέπει να επιδιώξετε τη συνεργασία του παιδιού και όχι να επιβάλετε τη συμμόρφωσή του. Ένας τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι να αναδείξετε μέσα από τη συζήτηση με το παιδί σας την έμφυτη αίσθηση καλοσύνης και αλτρουισμού που έχει μέσα του για τον κόσμο, τις ασθένειες, τα προβλήματα γενικά. Εξηγήστε αναλυτικά στα παιδιά ότι οι ενήλικες και ειδικά οι ευπαθείς ομάδες χρειάζονται αυτή τη στιγμή τη βοήθειά από τα παιδιά για να παραμείνουν υγιείς και για να διατηρηθεί η κοινότητα ασφαλής και ότι αυτή είναι η ευκαιρία να γίνουν «καθημερινοί ήρωες».
Χρησιμοποιείστε εκφράσεις όπως: Φοράμε μάσκες και μένουμε σε απόσταση έξι μέτρων επειδή δε θέλουμε να διαδώσουμε τα μικρόβιά μας σε άλλους που μπορεί να μην είναι τόσο υγιείς, Φοράμε τις μάσκες μας γιατί θέλουμε να βοηθήσουμε και τους συνανθρώπους μας, όχι μόνο τον εαυτό μας »
«Τα παιδιά έχουν υψηλή αίσθηση κοινωνικής δικαιοσύνης και θέλουν τα πράγματα να είναι καλά και δίκαια για όλους», όπως έχει αναφέρει ο Schafer.
Προσοχή όμως. Ακόμα και σε αυτό χρειάζεται ένα μέτρο. Μην κατακλύσετε τα παιδιά με αυτές τις συζητήσεις. Προτιμήστε να δώσετε σε αυτές τις συνομιλίες μια διάσταση καθημερινής ρουτίνας. Ξεκινήστε αυτές τις συζητήσεις, ας πούμε, την ώρα που φεύγετε από το σπίτι. Περάστε το στα παιδιά ως μια νέα συνήθεια όπως π. χ το γιατί παίρνουμε τα κλειδιά μας πριν βγούμε από το σπίτι. (αυτό σημαίνει βέβαια ότι θα πρέπει να τηρείτε πιστά κι εσείς αυτή τη συνήθεια!)
Μια οικογενειακή συνήθεια
Θα ήταν ιδιαιτέρως αποτελεσματικό εάν οι γονείς παρουσιάσουν τη χρήση μάσκας, ως μέρος της οικογενειακής ρουτίνας, ως μια καθημερινή οικογενειακή συνήθεια. Μπορούμε να πούμε στα παιδιά, πως όπως πλένουμε τα δόντια μας κάθε βράδυ, έτσι φοράμε τη μάσκα μας όταν θα συναντηθούμε με πολύ κόσμο π. χ στο σχολείο ή στην παιδική χαρά. Για να το πετύχουμε αυτό και για να δείξουμε ταυτόχρονα τον σωστό τρόπο τοποθέτησης της μάσκας, μπορούμε να παροτρύνουμε τα παιδιά να τη φορέσουν αρχικά στο αγαπημένο τους αρκουδάκι. Φυσικά, οι ενήλικες είμαστε οι πρώτοι που θα πρέπει να υιοθετήσουμε αυτή η συνήθεια και να την επιδεικνύουμε στα παιδιά!
Εξασκηθείτε με υπομονή
Ακόμη και τα παιδιά που δεν αποφεύγουν εντελώς τη μάσκα μπορούν να δυσκολευτούν όταν τους ζητηθεί να τη φορέσουν για μια ολόκληρη σχολική ημέρα. Και τα παιδιά που έχουν μείνει μακριά από φίλους για μήνες πιθανότατα θα δυσκολευτούν να απομακρυνθούν κοινωνικά. Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι αν είχαν την ευκαιρία να συνηθίσουν τους κανόνες, θα ήταν πιο εύκολό για εκείνα για να συνεχίσουν τη συνήθεια.
Ζητήστε από τα παιδιά να φορούν μάσκες μερικές φορές μέσα την ημέρα, αυξάνοντας σταδιακά το χρόνο που τα φοράνε. Για να το πετύχετε αυτό, εκμεταλλευτείτε την αγάπη τους για το παιχνίδι και εξασκηθείτε στις ακουστικές και ανασταλτικές οδηγίες. «Γνωρίζουμε ότι τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα μέσω του παιχνιδιού», λέει επίσης ο Schafer. Επιλέξτε, λοιπόν, ένα διασκεδαστικό παιχνίδι με τα παιδιά σας, π.χ το Simon Says και αρχικά κάντε παιχνίδια εντολών και αιτημάτων στο σπίτι. (π.χ: Ο Simon λέει να βάλουμε τη μάσκα, να κλείσουμε τα μάτια και να πιάσουμε ένα αντικείμενο από τον χώρο που βρισκόμαστε..)
Στη συνέχεια, κάντε μικρές εκδρομές και δώστε του την επιλογή να αποφασίσουν εάν είναι πρόθυμα να ακολουθήσουν τα αιτήματά σας για να φορέσουν μάσκα και να έχουν κοινωνική απόσταση. Για παράδειγμα, σε ένα ταξίδι για να πάρετε παγωτό μπορεί να συνοδεύεται από τον κανόνα ότι το παιδί σας πρέπει να φορά μάσκα και να διατηρεί κοινωνική απόσταση. Εάν το αρνηθούν αυτό, είναι εντάξει. Αλλά η συνέπεια θα είναι : χωρίς μάσκα, δεν έχει παγωτό.
Ως γονείς, δεν ελέγχετε τη συμπεριφορά του παιδιού αλλά ελέγχετε την κατάσταση. Αυτή η ελευθερία επιλογής που δίνετε έτσι στο παιδί, είναι ζωτικής σημασίας. Με αυτόν τον τρόπο, το παιδί αποφασίζει από μόνο του ακολουθήσει τους κανόνες, όχι μόνο επειδή το έχετε πει. Με την πάροδο του χρόνου, μπορείτε να αυξήσουν τη διάρκεια και το εύρος αυτών των εξόδων.
Παιχνίδια ρόλων μπροστά στον καθρέφτη.
Αντιμετωπίζουμε τη μάσκα ως ένα σημαντικό προστατευτικό εργαλείο για τον εαυτό μας αλλά ταυτόχρονα εισάγουμε και την αίσθηση του παιχνιδιού, με στόχο να εξοικειώσουμε τα παιδιά, δίνοντας έναν πιο βιωματικό χαρακτήρα. Παροτρύνετε τα παιδιά σε παιχνίδια ρόλων, και μέσω αυτών δείξε τους τον σωστό τρόπο χρήσης της μάσκας (πώς την τοποθετούμε, τη βγάζουμε μόνο από τα λαστιχάκια κ.λ.π). Μπορούν να προσποιούνται ότι είναι γιατροί ή νοσοκόμες φορώντας τις μάσκες τους. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν ακόμα κι ένα Kit γιατρού και να «φροντίσουν» ένα ζωάκι ή ένα κουκλάκι τους .
Ενθαρρύνετε τα παιδιά να διακοσμήσουν τη μάσκα τους.
Πριν φτάσει η ώρα της μάσκας που θα φοράει το παιδί στη σχολική αίθουσα, καλό είναι να έχουμε πειραματιστεί με πολλές άλλες μάσκες στο σπίτι. Ζητάμε από τα παιδιά να φτιάξουν τη δική τους μάσκα, ζωγραφίζουμε πάνω σε χάρτινες μάσκες ή ακόμα και τις διακοσμούμε. Ανάλογα με τον τύπο της μάσκας, τα παιδιά μπορούν να τις σχεδιάσουν με μαρκαδόρους ή να τοποθετήσουν αυτοκόλλητα. Αυτό μπορεί να τους βοηθήσει να νιώσουν την αίσθηση της ιδιοκτησίας και τον έλεγχο της κατάστασης. Μια προσωπική πινελιά μπορεί, επίσης, να κάνει τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τη μάσκα περισσότερο ως μέρος της ρουτίνας τους και σίγουρα θα τα εξοικειώσει περισσότερο με τη χρήση της.
Έχετε μερικές μάσκες εύχρηστες σε διάφορα σημεία ενώ παίζουν τα παιδιά.
Η εικόνα της μάσκας στον χώρο του σπιτιού, επιτρέπει στα παιδιά να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους σχετικά με τον τρόπο χρήσης της μάσκας κατά τη διάρκεια που εκείνα κινούνται στον χώρο ή παίζουν αμέριμνα. Βοηθά, με άλλα λόγια, ώστε να βλέπουν τις μάσκες ως ένα εντελώς φυσιολογικό κομμάτι του καθημερινού κόσμου τους.
Σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας (ενδεικτικά 5 ετών και πάνω):
Στα παιδιά πάνω από 5 ετών καλό είναι να μιλήσουμε ανοιχτά για τα καλά και για τα κακά μικρόβια που υπάρχουν γύρω μας. Συνοδεύστε τη συζήτηση με παραμύθια που αφορούν την υγεία μας. Αναζητήστε, επίσης παιδικά παραμύθια που αναφέρονται στον κορονοιό. Φύλλα εργασίας και φύλλα για ζωγραφική καθώς και σχετικά βίντεο θα κάνουν αυτό τη νέα γνώση ακόμα πιο παραστατική.
Έφηβοι:
Όσο για τους έφηβους, η προσέγγιση είναι τελείως διαφορετική γιατί είναι «επαναστάτες». Συνήθως αντιδρούν σε ό,τι τους ζητηθεί και δεν πείθονται εύκολα. Θα χρειαστεί εκτενής συζήτηση, ώστε να πειστούν για τους κινδύνους και να μην τους αγνοήσουν.
Τους επόμενους μήνες τα παιδιά θα είναι πρωταγωνιστές σε έναν ρόλο σημαντικό. Από τη θέση της άμυνας θα κάνουν τη δική τους προσπάθεια για να κρατήσουν μακριά τον ιό. Να θυμόμαστε, λοιπόν, να τα επαινούμε συχνά γι’ αυτή τη δική τους σπουδαία προσφορά.
Λέττη Αλέξια
Παιδαγωγός
MSc Ειδική Εκπαίδευση